Stand van zaken Synagoge dossier april 2023

Het grootste struikelblok is natuurlijk het eigenaarskluwen . De synagoge is ondertussen in mede-eigendom van verschillende tientallen op dit ogenblik meer dan 70 personen binnen en buiten Europa . Er wonen mede-eigenaars in Israel , Verenigde staten , Uruguay , … kortom verspreid over de hele wereld.
De vzw heeft verschillende pogingen gedaan om al deze mensen te contacteren en gevraagd om een schenking aan de vzw om het dossier verder te behartigen. Ondanks ook nadien de vertegenwoordiging van de Joodse gemeenschap (Machsike Hadas en Shomre Hadas ) zijn ze er niet in geslaagd om beweging in het dossier te krijgen .

Dit was het antwoord van minister Matias Diependaele van de Vlaamse Regering:

Er is een goedgekeurd beheersplan en een conceptdossier voor restauratie en structurele nevenbestemming als bezoekerscentrum. Het dossier werd in 2022 niet geselecteerd voor de erfgoedpremie via oproep, maar komt in aanmerking voor een erfgoedpremie volgens de standaardprocedure. Door de medewerking van vzw Kempens Landschap kan de restauratie rekenen op een premiepercentage van zo maar eventjes 70 procent.
In de zomer van 2022 informeerde mijn administratie naar het dossier en vernam toen dat er onvoldoende eigen middelen waren om de uitvoering op te starten. Hierin wordt een financieel engagement verwacht van de eigenaars, wat er tot nu toe niet is. Maar er wordt dus proactief van bij ons contact gezocht om dat na te vragen.
Het klopt dat het mandaat van Koen Maenhout als voorlopig beheerder niet meer verlengd wordt. Provinciegouverneur Cathy Berx heeft ook beslist haar engagement in het dossier stop te zetten.
Het Agentschap Inspectie RWO maakte in 2012 een proces-verbaal (pv) van verwaarlozing op, waarna een tijdelijke beheerder is aangesteld.
Mijn administratie kan na het stopzetten van dit beheer en het restauratieproject opnieuw in overleg gaan met een vertegenwoordiger van de eigenaars. Hiervoor moet wel een nieuwe vertegenwoordiger aangesteld worden, na het beëindigen van de rol van meester Koen Maenhout. Bedoeling van een dergelijk overleg is om de meest gepaste oplossing te vinden om het herstel te bewerkstelligen. Als deze besprekingen niet de gewenste resultaten halen, kan een handhavingstraject worden opgestart.

Gelet op het grote aantal eigenaars is de opstart van een hard handhavingstraject met een nieuw pv en een actuele herstelvordering ten aanzien van de eigenaars, niet evident. Onteigening staat ingeschreven in het Onroerenderfgoeddecreet als een mogelijkheid voor zowel de Vlaamse Regering als de gemeente. De procedure voor onteigening is uitgeschreven in het Vlaams Onteigeningsdecreet van 24 februari 2017. Belangrijk hierbij is dat er ook verplicht onderhandeld moet worden met de eigenaars om tot een minnelijke verwerving te komen, een koopovereenkomst dus. Onteigening van een beschermd goed kan om redenen van algemeen nut als het goed dreigt te vervallen, te worden beschadigd of te worden vernield. Dit zal in een eventueel dossier feitelijk onderbouwd moeten worden. Een mogelijke onteigening is nog niet verder onderzocht.

De mogelijkheden vanuit de onroerenderfgoedregelgeving zijn inderdaad deze die hier al genoemd zijn. Om een duurzame oplossing te vinden voor dit monument is het aangewezen dat de gekende betrokken partijen, met name de Joodse gemeenschap, de gemeente, het provinciebestuur, de vzw Synagoge Heide, Stichting Kempens Landschap en de voormalige beheerder in gesprek gaan met mijn administratie om de voorliggende mogelijkheden te bespreken. Dit is tot op vandaag nog niet gebeurd.

Vandaag werken we hard aan een betere betrokkenheid van de lokale besturen bij de bescherming van erfgoed op hun grondgebied en schenken we meer aandacht aan de aanwezigheid van een erfgoedgemeenschap rond het erfgoed in kwestie.

eerste deel antwoord van Matias Diependaele ( Commissie wonen en erfgoed Vlaamse regering )

Na enkele vragen van Manuela van Werd vervolgt de minister :

We hebben de ervaring dat als er wat aandacht ontstaat rond erfgoed dat dreigt verloren te gaan, de tweede, derde of vierde kansen soms tot een goed resultaat leiden. De torenkraan van Temse vind ik het mooiste voorbeeld, heel het overleg in Beringen ook. Dit zijn natuurlijk grotere dossiers dan dit dossier. Wat hier het grote verschil is, en waar de knoop zit, is het feit dat het om private eigenaars gaat. Als er één is, heb je nog gemakkelijk een aanspreekpunt, maar hier heb je er zeventig of 71, en dat maakt het natuurlijk zeer moeilijk, zoals u zegt. Het zijn vaak mensen die aan de andere kant van de wereld zitten, het is moeilijk om al die mensen te verzamelen en op één lijn te krijgen. Dat is zelfs administratief heel lastig.

Het enige vergelijkbare dossier was het kasteel van Heers, dat ook vererfd was. Het heeft een kleine twintig jaar geduurd, twintig jaar administratieve opvolging, om te landen waar we nu geland zijn. Het is dus een beetje een dubbele boodschap die ik wil geven. Je moet altijd hoop hebben, die moet je altijd hebben als het dossier aandacht krijgt.

Wat de onteigening betreft, ga ik voorlopig geen uitspraak doen, want dat is iets wat je op het allerlaatste moment doet. Qua handhaving vind ik in elk geval dat we op zijn minst een duidelijk signaal moeten geven, we aanvaarden niet dat erfgoed verloren gaat. Het is dus de bedoeling daar op door te gaan. Je moet als overheid bij een mogelijke onteigening natuurlijk zien dat je niet alles gaat overnemen, omdat eigenaars misschien denken dat de overheid het toch overneemt en de eigenaars zich terugtrekken. De overheid blijft dan met al de rest zitten en dat kan ook niet de bedoeling zijn. Dus in die zin vind ik dat wij ons als overheid streng moeten opstellen. Die handhaving is er niet zonder reden, zeker niet.

Je moet altijd hoop hebben, die moet je altijd hebben als het dossier aandacht krijgt.

tweede deel antwoord van Matthias Diependaele ( Commissie wonen en erfgoed Vlaamse regering )